Claims zoals “composteerbaar” en “biologisch afbreekbaar” zijn niet per se het beste voor het milieu

Onlangs hebben een aantal bedrijven producten van bioplastic geïntroduceerd. Producten van bioplastic worden gepresenteerd als een alternatief voor wat ‘conventioneel’ of ‘traditioneel’ plastic kan worden genoemd, gemaakt van niet-hernieuwbare fossiele bronnen in de vorm van olie en aardgas, en die verder bijdragen aan milieuschade wanneer het product na gebruik wordt verbrand. Bovendien zijn een aantal kartonnen producten en kartonnen mengsels van bioplastic ook geïntroduceerd met claims zoals “composteerbaar” en “biologisch afbreekbaar”. Als bedrijf of als consument is het belangrijk om te zorgen dat u niet wordt misleid door voorvoegsels zoals “bio” en woorden zoals “composteerbaar” en “biologisch afbreekbaar” en niet denkt dat dit materiaal of product daarom duurzaam is en geen impact heeft op het milieu.   Hieronder geven we een inleiding op enkele concepten en evaluatiemethoden voor biogebaseerde materialen.

Bioplastic – van planten of plantenafval?

Bioplastic kan worden geproduceerd met materiaal van:

• planten die suiker bevatten, zoals suikerriet, suikerbieten, bamboe, maïs en andere granen;
• grondstoffen die lignocellulose bevatten, zoals hout.

Er zijn verschillende manieren om biogebaseerde grondstoffen te verwerken tot chemische stoffen die de basis kunnen vormen voor de productie van bioplastic, zoals fermentatie, katalyse, vergassing, pyrolyse en ontleding van suikerverbindingen. Verschillende bioplastics kunnen ook worden gebruikt bij de vervaardiging van onder andere verpakkingen, zakken, flessen en folies. Als producten van bioplastic worden verbrand, komt alleen de CO2 vrij die tijdens de groei door de plant wordt opgenomen, daarom worden bioplastics soms CO2-neutraal genoemd. Het is echter belangrijk om te onthouden dat er ook energie nodig is om de producten van bioplastic te produceren en te transporteren, wat betekent dat bioplastic-producten niet CO2-neutraal zijn, tenzij de energie die wordt gebruikt voor het produceren en transporteren van het plastic duurzame energie is, wat zelden het geval is. Bovendien vereist een substantiële vermindering van onze impact op het milieu een substantiële vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. Daarom is het noodzakelijk dat producten met een lange levensduur worden vervaardigd, zodat de opslag van CO2 binnen het biogebaseerde product wordt “gebonden” in plaats van vrij te komen wanneer het product na een korte periode wordt verbrand. Er zijn verschillende soorten bioplastic. Een cruciaal verschil is of het bioplastic is gemaakt van de hele plant of met plantafval. Een nadeel van bioplastics gemaakt met de hele plant zoals suikerriet, suikerbiet en maïs is dat er ruimte nodig is om deze gewassen te telen om de biomassa te produceren. Hetzelfde gebied had kunnen worden gebruikt om voedselproducten te verbouwen.  Er is daarom enige discussie geweest over dit type bioplastisch materiaal dat concurreert met voedselproductie. Hierdoor worden bioplastics gemaakt van plantenafval – bijvoorbeeld bagasse van gemalen suikerriet – als duurzamer beschouwd dan bioplastics gemaakt van hele planten. Er zijn momenteel zeer weinig producten van bioplastic op de markt die zijn vervaardigd met behulp van plantenafval. Het is belangrijk dat bedrijven die biogebaseerde materialen in hun verpakking of producten gebruiken of verkopen, hun (potentiële) leverancier vragen om documentatie over de oorsprong van de gebruikte biomaterialen, inclusief informatie of er planten zijn gebruikt of plantenafval en of het gebruikte materiaal afkomstig is van conventionele of biologische landbouw. Niet alle producten waarvan wordt beweerd dat ze van bioplastic zijn gemaakt, bevatten alleen bioplastic. In sommige producten wordt slechts een kleine hoeveelheid bioplastic toegevoegd, terwijl het resterende materiaal conventionele kunststof uit olie en aardgas is. Het bioplastische niveau is daarom ook belangrijke informatie die u van leveranciers kunt krijgen.

Afvalbeheer van biologisch afbreekbaar materiaal

Leveranciers benadrukken vaak de biologische afbreekbaarheid of composteerbaarheid van bioplastische producten. Vanuit milieuoogpunt is het echter een slecht idee om biologisch afbreekbare materialen zoals bioplastic, karton en papier om te zetten in compost en energie, omdat je een deel van de energie verliest die wordt gebruikt om het oorspronkelijke materiaal te produceren en het zijn eigenschappen te geven. In plaats daarvan moet het materiaal worden gerecycled als materiaal – plastic, karton of papier. Op deze manier voorkom je dat je de energie verliest die wordt gebruikt om het product te maken, waarvan gezegd kan worden dat het “ingebed” is in het product. Biologisch afbreekbare kunststoffen onderscheiden zich chemisch van niet-biologisch afbreekbare kunststofsoorten doordat ze op zo’n manier worden geproduceerd dat micro-organismen de chemische bindingen in de lange koolstofketens kunnen afbreken in kleinere moleculen zoals CO2, water en methaan. Dit betekent echter  niet dat biologisch afbreekbaar plastic op een composthoop of in de natuur kan worden gegooid.  Compostering van biologisch afbreekbare kunststoffen vereist speciale industriële composteerinstallaties met hoge temperaturen, zuurstof, vochtigheid, licht en een grote concentratie micro-organismen. Biologisch afbreekbaar plastic is daarom meestal niet afbreekbaar in de natuur. Bioplastics kunnen echter gemakkelijker breken dan andere soorten plastic en hebben een zeer korte levensduur, wat recycling ingewikkelder maakt.  Er bestaan bioplastics die kunnen worden gerecycled, dus het is mogelijk om deze bij leveranciers aan te vragen.

Producten gemaakt van gerecyclede materialen: kwaliteit, traceerbaarheid en recyclebaarheid

Producten gemaakt van gerecycled materiaal hebben minder impact op het milieu  dan producten van nieuw (“zuiver”) materiaal – bijv. plastic, aluminium of karton. Telkens wanneer een materiaal kan worden gerecycled, worden hulpbronnen gespaard en daarmee de winning of productie van nieuwe grondstoffen. Voor sommige materialen is het noodzakelijk om een bepaalde hoeveelheid nieuw materiaal toe te voegen als gerecycleerde grondstoffen worden gebruikt, omdat essentiële elementen van de materiaalkwaliteit – bijvoorbeeld vezellengte in karton – worden verminderd telkens wanneer het materiaal het recyclingproces doorloopt. Net zoals de traceerbaarheid van bioplastics belangrijk is, is ook de traceerbaarheid van gerecycleerde materialen belangrijk, bijvoorbeeld hoe de herverwerking van afgedankte producten tot recyclebaar materiaal is uitgevoerd. Zo heeft in Denemarken de onthulling van de lange reis die Deens plastic afval maakt over de hele wereld en de herverwerking ervan onder omstandigheden die schadelijk zijn voor mens en milieu, bijgedragen om het belang aan te tonen van traceerbaarheid van gerecyclede materialen. De vraag naar traceerbaarheid aan een leverancier verschilt in principe niet van een bedrijf dat gewend is  aan traceerbaarheid en informatie over de productie van een product of nieuwe grondstof van leveranciers of hun subleveranciers. Indien mogelijk moet een product van gerecyclede materialen vervolgens ook de mogelijkheid hebben om gerecycled te worden, een product van gerecycled materiaal moet zelf ook recyclebaar. Hoewel recycling misschien niet mogelijk is, bijvoorbeeld om hygiënische redenen, is het gebruik van gerecycled materiaal als grondstof nog steeds gunstig voor het milieu.

Referenties:

Bioplast, plast.dk, https://plast.dk/tema/bioplast/ Bioplastic Conference 2019: Zie presentaties en foto’s, plast.dk, https://plast.dk/2019/02/bioplastic-coference-2019-see-presentations-and-pictures/ Bioplast skal genbruges – ikke formuldes, ing.dk, https://ing.dk/artikel/bioplast-skal-genbruges-ikke-formuldes-99557 Hvede, sukkerrør og palmeblade – sådan ser fremtidens plastik ud, Nordea Invest Magasinet, https://nordeainvestmagasinet.dk/artikler/hvede-sukkerror-og-palmeblade-sadan-ser-fremtidens-plastik-ud Værd at vide om bioplast, Teknologisk Institut, https://www.teknologisk.dk/vaerd-at-vide-om-bioplast/40468